Σάββατο 19 Ιουλίου 2014

Λέον Γκουμιλιόφ, ΤοΒυζάντιο, ο Νεστοριανισμός και η Ευρασία μέχρι τον 13ο αιώνα*


Απόδοση στα ελληνικά και σχολιασμός: Σωτήρης Δημόπουλος

Το νόημα της λέξης «Βυζάντιο», χωρίς κάποια επεξήγηση ή προσθήκη, ποικίλει.
Βυζάντιο μπορεί να σημαίνει την Ανατολική Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, λείψανο περασμένων μεγαλείων, που για 1.000 χρόνια βρισκόταν σε μόνιμη παρακμή. Έτσι το αντιλαμβάνονταν ο Γίββων[1] και ο  Le Beau[2],  που αποκάλεσαν το βυζαντινό κράτος  Bas-Empire, αλλά και σε εμάς ο Βλαδίμηρος Σολοβιώφ[3].
Ως Βυζάντιο υπονοείται, επίσης, ένα ελληνικό βασίλειο, το οποίο γεννήθηκε ως πνευματική απάντηση στην παρηκμασμένη αρχαιότητα, και το οποίο διεπόταν από τους δικούς του ρυθμούς ανάπτυξης, τις δικές του φωτεινές και σκοτεινές πλευρές. Μ’ αυτή την οπτική είδαν το Βυζάντιο ο Ουσπένσκυ[4], ο Κουλακόφσκυ[5] και ο Ντηλ [6].
Βυζάντιο μπορεί ακόμη να σημαίνει, απλώς, τη τεράστια πόλη, το εμπορικό και εκπαιδευτικό κέντρο, που αναπτύχθηκε στις όχθες της γαλάζιας θάλασσας, και το οποίο περιβαλλόταν από πυρπολημένους λόφους, όπου για αιώνες ημιάγριοι πληθυσμοί έβοσκαν τις κατσίκες τους και μάζευαν ελιές και σταφύλια. Η διατύπωση αυτή συνιστά, επίσης, μια λογική πρόσληψη του όρου.
Στην ανάλυσή μας επιλέγουμε, ωστόσο, να χρησιμοποιήσουμε μια άλλη, τέταρτη, σημασία για το Βυζάντιο ως έναν πολιτισμό, μοναδικό και ποικιλόμορφο, εκτεινόμενο πέρα από τα κρατικά σύνορα της αυτοκρατορίας της Κωνσταντινουπόλεως. Οι σπίθες από τις χρυσές ακτίνες του έφθασαν στις πράσινες κοιλάδες της Ιρλανδίας (Ιωάννης Σκώτος Εριγένης[7]), στα πυκνά δάση του Βόλγα (Νείλος Σόρσκι και Κίνημα των Ακτημόνων[8]), στα τροπικά οροπέδια γύρω από την λίμνη Τάνα[9] και στη μεγάλη ευρασιατική στέπα, στην οποία και θα αναφερθούμε.

Τρίτη 1 Ιουλίου 2014

Ο «πόλεμος» των Βαλκανίων




Στην παρούσα ιστορική φάση αποδεικνύεται, για ακόμη μια φορά, η στενή σχέση των γεωπολιτικών υποσυστημάτων της Ευρασίας. Ο «πόλεμος των αγωγών», που στις άκρες του άξονα Ουκρανίας-Μεσοποταμίας έχει μετατραπεί σε κανονικό πόλεμο, διεξάγεται αμείωτος και στην πάντα ασταθή χερσόνησο του Αίμου. Οι ΗΠΑ, παντί τρόπω και χρησιμοποιώντας την χωλαίνουσα Ε.Ε., επιδιώκουν να αποκόψουν κάθε έρεισμα της Ρωσίας στη βαλκανική ενδοχώρα.

Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ, η τεράστια επιρροή της Ρωσίας στο βαλκανικό χώρο υπέστη πρωτοφανή συρρίκνωση. Ιδιαίτερα έπειτα από τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, αποδείχθηκε, με ταπεινωτικό τρόπο, η τρομακτική απίσχναση της πρώην υπερδύναμης. Αυτήν την περίοδο, η διαδικασία ένταξης των μετασοσιαλιστικών Βαλκανίων στις ευρω-ατλαντικές δομές εμπέδωσε την οικονομική τους εξάρτηση από τη Γερμανία και τη γεωστρατηγική τους από τις ΗΠΑ. Παράλληλα, αναδύθηκε ενισχυμένο, με σαφή αμερικανική υποστήριξη, το βαλκανικό ισλαμικό τόξο από την Αδριατική έως τη Μαύρη Θάλασσα (τόξο που είχε χρησιμοποιήσει και το Γ΄Ράιχ, 1939-1944), για να συνδεθεί με την επανακάμπτουσα και άκρως επιθετική νέο-οθωμανική Τουρκία.

Η Μόσχα, μετά το 2005, προσπάθησε, εκ νέου, να μπει στα Βαλκάνια, με όχημα τους αγωγούς φυσικού αερίου και πετρελαίου. Η Ουάσιγκτον, όμως, απέτρεψε την πρώτη σοβαρή απόπειρα ανατροπής των συσχετισμών σε Ελλάδα και Βουλγαρία, με τους αγωγούς Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη και South Stream. Η πορεία της Ελλάδας έπειτα από αυτήν την ακύρωση είναι γνωστή –να σημειώσουμε μόνον ότι στο σημερινό νέο-ψυχροπολεμικό τοπίο και με ανύπαρκτη, ουσιαστικά, εθνική κυριαρχία η παρουσία της Ρωσίας το πιθανότερο είναι να περιοριστεί σε μικρές επενδύσεις και στους Ρώσους τουρίστες.